Hoe we als publiek (vaak) een net zo'n kwalijk aandeel hebben in gerechtelijke dwalingen. (En hoe de publieke opinie/de stellige meningen cultuur continu mensen ten onrechte schaadt.)

De laatste jaren komen steeds meer gerechtelijke dwalingen aan het licht (de Puttense moordzaak, de Villamoord, Lucia de B, de Schiedammer parkmoord, etc etc) en elke keer weer is de maatschappelijke verontwaardiging enorm. Terecht natuurlijk, het is alleen wel zo dat we er als publiek (ten tijde dat het speelde) vaak even hard aan hebben meegedaan/er net zo'n kwalijk aandeel in hebben gehad.

Hypocriet is het dus ergens wel.

Want men redeneert wel altijd heel makkelijk met de kennis achteraf (in retrospectief wetende dat iemand onschuldig is) kritiek hebbende op het gerechtelijk systeem en de media, maar denk je nou echt dat het publiek hen destijds wél geloofde? Toen het nog niet bekend was? Vaak net zo goed niet!

Maar vervolgens wel achteraf allemaal hypocriet gaan doen 'Dat je het altijd al wist'.

Nee, dat deed je niet, hypocriet dat je bent.

Vaak is het allemaal schijnheilig makkelijk opportunistisch gelul achteraf.

Want we hebben het steeds over 'gerechtelijke dwalingen' maar we vergeten dat 'publiekelijke dwalingen' (dat de publieke opinie het verkeerd ziet) eigenlijk net zo erg (en net zo invloedrijk) zijn. Ook wanneer het volk iemand onterecht neersabelt, ook dan worden mensen ten onrechte geschaad.

En vinden we dat ook erg? Wanneer we het zelf deden? Wel nee... dan verdedigen we het, sterker nog!

We beseffen zelfs niet dat op hetzelfde moment dat we schande spreken van onrecht, we (in andere zaken waarin we iemand veroordelen) eigenlijk gewoon weer hetzelfde doen.

De ironie word nóg groter, wanneer je je beseft dat we als publiek ons hier eigenlijk tig keer erger aan schuldig maken dan (o.h.a puur feitelijke blik) van het openbare ministerie.

Heel internet vol staat met reacties in de trant van 'Ik zie gewoon aan z'n lichaamstaal (of aan z'n kop) dat die schuldig is!' (of iets simpels als "Ik voel het gewoon!") bewijs is voor mensen dus vaak niet eens nodig om iemand te veroordelen, zelfs hoe iemand toevallig uitziet (of gevoel) is al vaak genoeg bewijs voor ze.

Het publiek is dus eigenlijk juist nog veel erger dan het OM.

Natuurlijk komt het voor dat ook zij kwalijke fouten maken maar geloof maar dat wanneer gerechtelijke uitspraken overgelaten zouden worden over aan het volk, het nog véél erger ermee gesteld zou zijn.

Dan zou er sprake zijn van een middeleeuws tribunaal op basis van onderbuikgevoelens.

Wat zeg ik? Want eigenlijk gebeurd dit al in zekere zin: namelijk het tribunaal van de publieke opinie.

'Publiekelijke dwalingen' zijn net zo invloedrijk. Ook al gaat het hierbij niet altijd over ernstige moordzaken, in essentie is er sprake van hetzelfde effect. Zeker in deze (cancel culture-)tijd gebeurd het juist continu dat we mensen publiekelijk executeren zonder dat er al hard onomstotelijk bewijs is gepresenteerd.

Als iemand zich hier schuldig aan maakt, dan zijn we het zélf als publiek wel! We doen niks anders dan altijd (zonder enige terughoudendheid) meteen ons oordeel klaar hebben.

Maar nee, wanneer we dit zelf doen, hoor je niemand. Of dan kwam de dooddoener "Dat het publiek mag roepen wat die wil, het is geen openbaar ministerie" wat natuurlijk een belachelijk stupide argument is, onrecht maakt dus blijkbaar niet uit, wanneer het publiek dit veroorzaakt?

Dat we hier als publiek geen verantwoording voor dragen, is net zo kwalijk. Vaak hoor je het argument "Dat het belang van de strijd ertegen niet opgaat tegen de onterecht beschuldigde gevallen" maar dat is makkelijk praten wanneer het jou niet overkomt.

En ik hoor al het argument "Ja, maar als bepaalde feiten (van iemands onschuld) op het moment nog niet bekend zijn, is het ook logisch dat iemand toen niet gelooft werd" wat onzin is want soms zijn de feiten (van toen iemand wél versus nog niet gelooft werd) wel degelijk hetzelfde. Het enige wat soms veranderde was de toevallige veranderende beeldvorming/de publieke opinie wat mensen onbewust beïnvloed.

Dat we het altijd baseren op ´feiten´ is sowieso onzin. Niks is zo subjectief als dingen die je "feitelijk" of "objectief" denkt in te schatten. in werkelijkheid zijn het vaak helemaal geen feiten (of objectieve waarheidsvinding) maar je eigen subjectieve interpretaties. Of beïnvloeding door beeldvorming.

Iedereen redeneert altijd maar met de wetenschap van dat moment (wat op dat moment bekend is of welke publieke opinie/welke beeldvorming op dat moment heerst) maar dat is juist het ding: dit is niet altijd representatief voor de waarheid.

Het aller ergste is dat we er als mens niet van leren. De geschiedenis heeft al talloze keren uitgewezen dat dingen niet altijd zijn wat ze lijken (en mensen flink ernaast zitten) maar desondanks zie je dat het er niet voor heeft gezorgd dat mensen voorzichtiger zijn geworden met hun geroeptoeter.

Deel van het probleem is ook dat we het nooit evalueren. Hoe overtuigd we ervan waren. Althans, niet bij onszelf. Wat je altijd ziet (wanneer de waarheid uitkomt) is dat de (niet kloppende) aannames (dat we zélf maakte) nooit echt aan bod komen, de aandacht gaat enkel uit naar (kritiek op) de media en instanties.

Sterker nog: bij onszelf ontstaat juist de neiging om het te verdedigen. Dat het logisch of begrijpelijk was.

Mensen zeggen altijd heel cliché 'dat ze voor zichzelf 10x harder zijn dan voor anderen' maar dat klopt totaal niet. We laten bij onszelf juist met alle gemak toe, wat we ten diepste verafschuwen in anderen.

Stiekem lijken mensen eerder de "afgang" ('dat ze voor schut staan het fout te hebben') niet te kunnen verteren/dat lijkt meer met mensen te doen dan het feit dat ze iemand ten onrechte niet gelooft hebben.

Terwijl er niks mis mee is (en het terecht is!) om tot het inzicht te komen 'Ik had het gigantisch mis'.

Ikzelf heb het al zo vaak mis gehad bij dingen waarvan ik stellig overtuigd was. Echt gigantisch!

Dit inzien is juist een mooie waardevolle leer les.

Juist door dit inzicht word je langzaam objectiever, juist uit ervaring wetende hoe subjectief je eigen gevoel/overtuiging kan zijn. (Of in ieder geval meer dan ervoor, want als mens zul je nooit immuun zijn voor je eigen subjectieve emoties en inschattingen.)

Daarom is het goed (of leerzaam) dat ieder mens er in z'n leven weleens volstrekt naast zit. Maar dan ook echt enorm. We ervaren dat als pijnlijk, terwijl het voor je objectieve voorzichtige waarheidsvinding juist een zegen is. Als les om voortaan voorzichtiger zijn met concluderen/oordelen.

Je eigen (gebleken) subjectiviteit is geen pijnlijk inzicht, maar juist een waardevolle leerles/wijsheid.

De ironie is dan ook dat, hoe stelliger mensen zijn, des te meer ze vaak overtuigd zijn 'de waarheid te doorzien' terwijl mensen met ware levenswijsheid juist uit ervaring voorzichtiger zijn met hun oordeel.