Het massale geroeptoeter over 'wat er mis is in de samenleving' brengt nauwelijks iets goeds teweeg, behalve nóg meer polarisatie, afstand en verdeeldheid tussen mensen.

Of het nu is op sociale media, op tv of in het medialandschap, er is geen ontkomen aan de (overvloed aan) woedende meningen overal. Elke dag begint de vicieuze cirkel (van diepgewortelde polarisatie, woede en vingerwijzen naar elkaar...) weer opnieuw.

Maatschappelijke debatten (en discussies) worden eigenlijk altijd gevoerd onder het mom 'het gesprek met elkaar blijven aangaan' en 'samen tot een oplossing komen' (of zelfs 'om mensen dichterbij elkaar te brengen, en meer begrip te creëren voor elkaar en elkaars standpunten') dit soort clichés komen eigenlijk standaard voorbij om de waarde van het maatschappelijk debat te benadrukken.

Massaal uiten we onze kritische meningen (en gaan we in discussie met de tegenpartij) onder het mom van dit soort `Opkomen voor een betere wereld` clichés.

Het zijn allemaal mooie waarden, de ironie is alleen wel dat de waarheid tegelijkertijd toch echt is dat het massale geroeptoeter eigenlijk juist vooral lijkt te leiden tot nóg meer frictie en conflicten in de samenleving. Je ziet juist dat de woede (richting de ander) juist altijd toeneemt (wanneer mensen met elkaar debatteren) en er juist meer problematische sentimenten van komen.

Want iedereen komt wel altijd aan met 'Het is om verandering af te dwingen' terwijl, kijk eens naar de wereld van nu: mensen doen niks anders dan non-stop 'activistisch protesteren tegen wat mis is' en heeft het de wereld veranderd? Niet bepaald.

Per dag worden wereldwijd miljoenen woedende meningen geuit, en is de wereld er ooit beter op geworden? Zijn andersdenkenden nader tot elkaar gekomen? Zijn eigen koppige overtuigingen overboord gegooid? Is er aan het eind van de discussie meer begrip en tolerantie ontstaan jegens elkaar? En heeft het dingen ook echt fundamenteel veranderd/opgelost of bleef het slechts bij discussiëren?

In tegendeel juist vaak, ironisch genoeg.

Ik bedoel: heb jij ooit een maatschappelijk debat (of überhaupt een gevoerde discussie) gezien, waarbij mensen op het eind nader tot elkaar kwamen, met meer begrip en verdraagzaamheid voor elkaar?

In tegendeel vaak! Vaak komen mensen ('anders denkende groepen') juist verder van elkaar af te staan.

Bij elk debat (of discussie op sociale media) zie je hetzelfde fenomeen. De gemoederen lopen vrijwel per definitie hoog op, waarbij beide partijen juist nóg furieuzer zijn op elkaar dan ervoor.

De afstand tussen elkaar is juist altijd groter geworden na verhitte discussies. Beide partijen zijn alleen maar bezig met schreeuwen 'hoe erg de ander het mis heeft' en het eigen gelijk willen halen. Het is juist altijd één en al vingerwijzen naar elkaar. Het zorgt enkel voor meer frictie tussen mensen.

Het maatschappelijk debat is verworden tot niks meer dan een (totaal gepolariseerde) cultuur van (misplaatste) morele superioriteit en hypocriet vingerwijzen.

Er zit ook iets naïefs onder, de gedachte dat je anderen kunt veranderen. Want denk je nou echt dat een ander zijn gedrag aanpast na jouw kritiek? We doen niks anders dan egoïsme, zelfverrijking, discriminatie, intolerantie, opportunisme (etc etc) verafschuwen... tóch vertonen mensen dit gedrag nog steeds massaal.

Met dit alles stel ik echter niet dat het maatschappelijk debat geen invloed heeft. Al helemaal in deze 'cancel culture' tijd word continu bewezen hoe groot de invloed is van de publieke opinie. Je ziet continu dat veranderingen worden afgedwongen door ophef, kritiek of oprechte gecreëerde bewustwording. Het maatschappelijk debat heeft juist gigantische invloed!

Het is gewoon een feit dat dit soms effectief is en óók positieve effecten kan teweeg brengen.

Je zou dus kunnen stellen: het doel heiligt de middelen.

Maar ergens wringt dit wat mij betreft toch. Want ja, het is misschien effectiever, maar kijk tegelijkertijd eens naar de enorme polarisatie onder mensen. Kijk eens naar hoe diep mensen elkaar haten. Kijk naar hoe de publieke opinie een middeleeuwse rechtbank is geworden. Met publieke executies en al.

Is dit dan wat we wel willen?

Enerzijds dient de publieke opinie als belangrijke morele waakhond (dat mensen kritiek uiten zorgt ervoor dat onacceptabel gedrag niet zomaar getolereerd word) anderzijds is er soms te weinig nuance en zelfinzicht.

Al dwingt het soms verandering af, dan alsnog heerst er zodanige frictie en onvrede tussen mensen dat de verandering nooit gevoeld word. Omdat mensen, zelfs wanneer het wél iets veranderd of afdwingt, nog steeds kwaad en onverdraagzaam zijn. De verandering is nooit zodanig dat er ook echt vrede en naastenliefde is. En uiteindelijk is dat ware wereldverandering.

En daar is het (bij ware wereldverandering) eigenlijk om te doen: wereldvrede.

Maar daar kom je denk ik ook bij de harde waarheid uit. Mensen nemen niet deel aan het maatschappelijk debat om 'nader tot elkaar te komen'. Het gaat mensen daar helemaal niet daadwerkelijk om. Het komt voort uit de oncontroleerbare behoefte om de eigen onvrede/eigen ergernis te willen uiten. Mensen doen eraan mee om de eigen onvrede/frustratie te uiten. Ergernis aan de "tegenpartij".

Mensen doen niet eraan mee 'om naar de ander te luisteren' of 'om nader tot elkaar te komen'. Of vanuit rationele, inventieve oplossingsgerichte ideeën. Mensen willen hun ergernis uiten. Dát is de echte waarheid waarom mensen eraan deelnemen.

We doen eraan mee om zelf te spreken. Niet om te luisteren.

We doen alsof het uiten van onze mening 'belangrijk is qua wereldverbetering' terwijl juist onze eigen koppige mening een betere wereld eigenlijk juist in de weg staat! Iedereen zit immers enkel anderen ertoe op te roepen om te veranderen, terwijl die anderen op hun beurt óók enkel anderen een spiegel zitten voor te houden 'dat hun gedrag moet veranderen'.

Waardoor uiteindelijk alsnog niks verandert, omdat iedereen naar elkaar wijst.

En zo gaat de vicieuze cirkel voort: waarbij iedereen naar elkaar wijst, zonder dat ook maar iemand zichzelf veranderd. Juist dit staat een betere wereld juist eigenlijk in de weg, ironisch genoeg!

Mensen willen niet bij zichzelf beginnen. En zolang dat het geval is, zal er nooit vrede of begrip uit ontstaan.

Het argument 'Ik strijd juist voor een betere wereld door mensen een kritische spiegel voor te houden' (waarmee mensen standaard aankomen wanneer ze kritiek uiten) is sowieso al een illusie, omdat iedereen zijn eigen subjectieve mening (over anderen en de wereld) ziet als 'De ultieme waarheid vaststellen' / als iets waarmee ze 'voor het goede opkomen'. In werkelijkheid is dit subjectief.

Denk maar eens aan de tegenpartij bij welk debat dan ook. Beide partijen hebben een fundamenteel andere mening, toch zien beide kanten dit zelf als 'opkomen voor het goede/de waarheid vaststellen'.

We presenteren ons eigen geroeptoeter dus wel altijd als 'strijden tegen onrecht' maar vaak (wanneer mensen kritiek leveren op anderen) is er vaak eerder sprake van kortzichtige opportunistische opvattingen en van een gebrek aan empathie richting anderen, dan dat we ons daadwerkelijk inzetten voor iets goeds. Dus de zogenaamde 'belangrijke waarde van het uiten van je mening' is (soms) dus sowieso niets meer dan een illusie. Zelfs de meest harteloze personen zien hun intolerantie als 'de waarheid vaststellen'. Dat is juist het hele ding: dat we onze eigen subjectieve meningen altijd aanzien voor 'Opkomen voor het goede!'.

Het maatschappelijk debat op zichzelf is niet zo slecht en hoeft niet zozeer verbannen te worden, het zit hem in de (harde, haatdragende, ongenuanceerde) manier waarop het soms gevoerd word. Het is dat we het meer vanuit empathie, nuance en rationele oplossingsgerichtheid zouden moeten benaderen.